Eerste Evaluatierapport van GREVIO over België: nog werk aan een echt beleid om geweld op vrouwen te stoppen

21 september 2020

GREVIO: Het beleid rond geweld op vrouwen is relatief onzichtbaar in de Belgische politiek, funding is onvoldoende en onduidelijk, weinig of geen data uitgesplitst naar geslacht, te weinig erkenning van het feit dat geweld vrouwen extra treft, onvoldoende aandacht voor extra kwetsbare vrouwen die met meervoudige discriminatie te maken hebben, vluchthuizen zijn betalend, meer focussen op  kinderen in het geval van co-ouderschap zodat ze niet toevertrouwd worden aan daders van geweld...

België moet nog een tand bijsteken in de strijd tegen geweld op vrouwen en huiselijk geweld. Dat blijkt vandaag uit het eerste evaluatierapport van GREVIO, de onafhankelijke expertengroep die de uitvoering van het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (2011) in de Europese landen opvolgt.

België ratificeerde het Verdrag in 2016 en bezorgde in 2019 een eerste landenrapport aan GREVIO. Enkele NGO’s dienden vorig jaar een schaduwrapport in over de stand van zaken van overheidsmaatregelen inzake geweld en hadden daarover een overleg met GREVIO.

GREVIO benadrukt hoe gendergerelateerd geweld tegen vrouwen relatief onzichtbaar is binnen het Belgisch beleid. Genderneutraliteit in de titels van wetten, circulaires of actieplannen wordt bestendigd of zelfs verergerd door de tendens om vrouwen en mannen op gelijke, symmetrische voet te plaatsen wat betreft de slachtoffers en de daders van de soorten geweld die onder het verdrag vallen. Genderneutraal beleid brengt het risico met zich mee dat interventies door professionals niet genderbewust zijn en dat kan leiden tot hiaten in de bescherming en ondersteuning van vrouwen. Daardoor kunnen ze nog een tweede keer slachtoffer worden.

Daarom stelde de coalitie van vrouwenorganisaties in het schaduwrapport van 2019 ook voor om een kaderwet uit te werken voor gendergerelateerd geweld, die ook alle vormen van geweld op vrouwen omvat, zowel openbaar als privé. Deze kaderwet zou niet alleen moeten voorzien in de juridische vervolging en behandeling van de daders maar ook in mechanismen voor bescherming, ondersteuning en herstel van slachtoffers, en in preventiemaatregelen van deze vormen van geweld. Dit betekent voor ons ook een wijziging van het huidig wettelijk kader in functie van de vereisten van het Verdrag van Istanbul.

Bovendien, stelt GREVIO in zijn evaluatierapport, is het beleid ter bestrijding van geweld tegen vrouwen traag om het probleem van meervoudige discriminatie te mainstreamen en het volledige scala van door geweld getroffen groepen aan te pakken, ook al bestaan er maatregelen om specifieke doelgroepen, zoals mensen met een handicap, te helpen.

GREVIO uit ook zijn bezorgdheid over het feit dat de financiering van het beleid ter bestrijding van geweld tegen vrouwen moeilijk te ontcijferen is en over de neerwaartse trend en/of de ontoereikendheid van de toegewezen middelen, ook wat de coördinatiemechanismen betreft. De experten van GREVIO stellen het wel de bereidheid van de overheid op prijs om steun te verlenen aan en te werken in synergie met verenigingen die gespecialiseerd zijn in de preventie van geweld tegen vrouwen, maar benadrukt tegelijk ook de verschillen in steun aan dergelijke verenigingen in het hele land, waarbij de overheid in Vlaanderen geneigd is een beroep te doen op een meer generalistische en gestructureerde sector op het gebied van welzijn, volksgezondheid en gezin. Het rapport vestigt ook de aandacht op de financiële onzekerheid waarmee deze verenigingen worden geconfronteerd en de nood aan een voldoende uitgebouwde en structurele financiering.

”De Vrouwenraad voelt zich gesterkt door het rapport van de GREVIOexperten:  België blijft in gebreke wat betreft een ècht beleid om geweld op vrouwen te stoppen. Een nieuwe federale regering zonder een prioriteit  hiervan te maken zou blijk geven van schuldig verzuim.”

Coalitie Samen tegen geweld

De Coalitie Samen tegen geweld, waarvan de Vrouwenraad lid is, en die in 2019 een Schaduwrapport aan GREVIO bezorgde, maakte alvast volgende bedenkingen via een persbericht bekend:

‘Belgie op het matje bij Europa voor aanpak geweld op vrouwen‘

De expertengroep Geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (GREVIO) inzake de uitvoering van het Verdrag van Istanbul (Verdrag inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld) heeft op 21 september 2020 zijn eerste evaluatieverslag over België publiceerd. De Coalitie "Samen tegen geweld”, die zo'n 60 terreinorganisaties hierover samenbrengt, roept de overheid op om de aanbevelingen van de Raad van Europa te integreren in een duidelijk, samenhangend en correct begroot beleid. Iets wat Belgie heeft beloofd bij de ratificatie van het Verdrag in 2016.

België moet het beter doen 
"Covid 19"-heeft nog maar eens pijnlijk duidelijk gemaakt dat de preventiemaatregelen ontoereikend zijn en dat er een gebrek is aan bijstand en steun voor vrouwen en kinderen die het slachtoffer zijn van geweld. Het Verslag van de expertengroep komt dus op het juiste moment om België te begeleiden bij het uitwerken en uitvoeren van een echt doeltreffend beleid op dit vlak. Het verslag wijst op vele structurele en concrete problemen: gebrek aan duidelijkheid in budgetten en financiële middelen, onvoldoende erkenning van de expertise van terreinorganisaties, een tekort aan aangepaste plaatsen in vluchthuizen/vrouwenopvangcentra die zelfs betalend zijn , weinig of geen data uitgesplitst naar geslacht, daderbehandeling die in zijn kinderschoenen staat, moeilijkheden bij de integratie van alle vrouwen (migrantenvrouwen, gehandicapte vrouwen, oudere vrouwen, enz.) in al hun dimensies (meervoudige discriminaties) .... De lijst is lang.

Kinderen vergeten door Belgische politici
Eén van de sterke punten van het verslag is dat de expertengroep de situatie van kinderen, die in een context van geweld tussen (ex-)partners leven, aan de kaak stelt. Deze kinderen zijn slachtoffers, of ze nu getuige zijn van geweld of worden misbruikt, met gevolgen die ernstig kunnen zijn voor hun psychische gezondheid. En toch hebben de Belgische rechtbanken en gespecialiseerde jeugdzorgdiensten de neiging om de context van geweld te vergeten als het gaat om het ouderlijk gezag en het bezoekrecht van kinderen in de context van een scheiding. De band met de vader is bevoorrecht ondanks de risico's, alsof het geweld niet bestond of op miraculeuze wijze stopte met de scheiding, of geen invloed had op de kinderen. Als ze durven te praten over het geweld dat ze ervaren, zelfs seksueel geweld, worden de woorden van de kinderen regelmatig in twijfel getrokken, net als die van de moeders. België moet optreden om deze kinderen echt te beschermen en derden, die vaak geen idee hebben wat geweld tussen (ex-)partners betekent, beter opleiden.

Beleidsmaatregelen die de genderdimensie uitwissen
België heeft de neiging om het gendergerelateerde karakter van geweld onzichtbaar te maken, zo stelt het rapport in zijn inleiding. Dat is geen geringe kritiek, want het is de basis van het Verdrag van Istanbul. België heeft zich er bij de ratificatie van dit verdrag in 2016 toe verbonden om het structurele geweld , dat specifiek gericht is tegen vrouwen, te bestrijden. De neutraliteit van België op dit vlak, ziet GREVIO als gevaarlijk: het kan leiden tot lacunes in de bescherming en ondersteuning van vrouwen. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een vrouwenmoord wordt behandeld als een gewone misdaad, of erger nog, als een "liefdesrelatie" die slecht afliep. Bovendien wijst de expertengroep er sterk op dat het ontkennen van het mechanisme van dominantie bij geweld tussen (ex-)partners er maar al te vaak toe leidt dat rechters en slachtofferhulpdiensten de voorkeur geven aan bemiddeling als enige mogelijkheid, terwijl het Verdrag ‘verplichte’ alternatieve procedures voor geschillenregeling of veroordeling met inbegrip van bemiddeling en verzoening verbiedt.

Gebrek aan samenhang, ondoorzichtige budgetten en onbestaande statistieken
Het feit dat België niet echt lijkt te weten waar het tegen strijdt, namelijk structureel geweld als gevolg van een proces van historische dominantie door mannen op vrouwen, verergert nog door een gebrek aan doeltreffende coördinatie tussen de verschillende partijen. De versnippering van de coördinatie is nadelig voor de samenhang en de aanpak van het beleid en er wordt onvoldoende gevraagd naar de expertise van de terreinorganisaties. Bovendien worden dezelfde verenigingen steeds minder gesubsidieerd en is er geen garantie voor hun duurzame werking. De overheidsinstantie die verantwoordelijk is voor de coördinatie van de opeenvolgende nationale actieplannen (NAP's) ter bestrijding van alle vormen van gendergerelateerd geweld, het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM), ziet zijn budget zelf van jaar tot jaar dalen. Het gebrek aan coördinatie leidt er ook toe dat België geen bruikbare statistieken heeft en dat de enquêtes over geweld te oud zijn en gebaseerd op indicatoren die de genderdimensie onzichtbaar maken, wat leidt tot onbetrouwbare resultaten.

Ondanks de acuutheid van het probleem , heeft België nog altijd geen nieuw Nationaal actieplan ter bestrijding van geweld tegen vrouwen. De Coalitie "Samen tegen geweld" roept de overheid en het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen dan ook op om de aanbevelingen van GREVIO te integreren in de lopende werkzaamheden. Ook vraagt zij de verschillende parlementen deze kwestie aan te pakken, in overleg met de verenigingen van het maatschappelijk middenveld.
De Vrouwenraad als onderdeel van de Coalitie, voelt zich gesterkt door het rapport van de GREVIOexperten:  België blijft in gebreke wat betreft een ècht beleid om geweld op vrouwen te stoppen.’ “Een nieuwe federale regering zonder een prioriteit  hiervan te maken zou blijk geven van schuldig verzuim”aldus voorzitter Magda De Meyer .
 

Meer info:

GREVIO 1ste Evaluation Report

Antwoord van de Belgische overheid